Wat is schijnzelfstandigheid?
Schijnzelfstandigheid betekent dat je officieel als zzp’er werkt, maar in de praktijk eigenlijk gewoon werkt als een werknemer. Je hebt bijvoorbeeld vaste werktijden, staat onder directe aansturing en loopt zelf nauwelijks risico. Voor de opdrachtgever is dit voordelig, omdat hij geen loonheffingen en premies hoeft te betalen. Voor jou kan het juist nadelig zijn: je bouwt geen zekerheden op en de Belastingdienst kan je achteraf toch als werknemer aanmerken. Daardoor verlies je belastingvoordelen en kun je een extra belastingaanslag krijgen.
De Wet DBA
In 2016 verving de Wet DBA de oude VAR-verklaring. Met deze wet zijn zowel jij als je opdrachtgever verantwoordelijk voor het goed regelen van jullie samenwerking. Vaak gebeurt dit via modelovereenkomsten die de Belastingdienst heeft goedgekeurd. Daarin staat bijvoorbeeld dat jij zelf bepaalt hoe je je werk uitvoert, zodat er geen dienstverband ontstaat. In de praktijk bleek de wet lastig: de regels waren niet altijd duidelijk en er werd weinig gecontroleerd. Sinds 2025 heeft de Belastingdienst echter aangekondigd weer actiever te gaan handhaven Daarom is het belangrijker dan ooit om je afspraken met de opdrachtgever zorgvuldig vast te leggen en in de praktijk na te leven.
De Wet VBAR
Vanaf 2026 geldt de Wet VBAR: Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden. Deze wet maakt duidelijker wanneer je echt als zelfstandige werkt en wanneer de Belastingdienst je eigenlijk als werknemer ziet. Daarbij kijkt men vooral naar de verhouding tussen jou en je opdrachtgever. Wie heeft de regie over je werk, hoeveel vrijheid heb je om het naar eigen inzicht uit te voeren en loop je zelf risico als ondernemer? Hoe meer de opdrachtgever bepaalt en hoe minder risico jij draagt, hoe groter de kans dat de samenwerking als loondienst wordt aangemerkt.
Minimumtarief van €36 per uur
Een belangrijk onderdeel van de VBAR is het rechtsvermoeden van loondienst bij een tarief lager dan €36 per uur. Verdien jij minder, dan gaat de Belastingdienst er automatisch vanuit dat je werknemer bent. De opdrachtgever moet dan aantonen dat er wél sprake is van zelfstandigheid. Dit tarief is gekoppeld aan het minimumloon en bedoeld om uitbuiting te voorkomen. Voor jou betekent dit dat je scherp moet letten op je tariefstelling.
Controle door de Belastingdienst
De Belastingdienst kijkt niet alleen naar de overeenkomst, maar vooral naar de praktijk. Werk jij dag in dag uit op dezelfde plek, met dezelfde werktijden en onder leiding van een manager? Dan kan dat genoeg zijn om je als werknemer te zien. Sinds 2025 start de fiscus weer actief met controles. Vaak begint dit met een waarschuwing, maar als de situatie niet verandert, kan er vanaf 2026 direct een naheffing of boete volgen.
Boete bij schijnzelfstandigheid
Als er sprake is van schijnzelfstandigheid, moet de opdrachtgever loonheffingen en sociale premies met terugwerkende kracht betalen. De standaardboete bedraagt 10% van het verschuldigde bedrag, maar kan oplopen tot 50%
Voor jou als zzp’er ligt de boete meestal niet direct bij jou, maar je kunt wel flink nadeel ondervinden. De Belastingdienst kan namelijk besluiten om eerder toegepaste voordelen, zoals de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling, terug te draaien. Dat betekent dat je alsnog extra belasting moet betalen over eerdere jaren. Zo’n correctie kan leiden tot onverwachte hoge aanslagen waar je niet op had gerekend.
Hoe voorkom je schijnzelfstandigheid?
Om te voorkomen dat je samenwerking als loondienst wordt gezien, is het belangrijk om jouw ondernemerschap zichtbaar te maken. Let op het volgende:
- Werk voor meerdere opdrachtgevers: Zo toon je aan dat je niet afhankelijk bent van één partij.
- Leg afspraken vast in een duidelijke overeenkomst van opdracht: Zorg dat hierin staat dat jij bepaalt hoe, waar en wanneer je werkt.
- Gebruik je eigen materialen en bedrijfsmiddelen: Werk met je eigen laptop, gereedschap of software in plaats van dat van de opdrachtgever.
- Maak eigen investeringen: Dit toont aan dat je zelf ondernemersrisico draagt.
- Draag risico’s zoals een ondernemer: Denk aan: geen doorbetaling bij ziekte of zelf de kosten dragen van je bedrijfsvoering.
Hoe meer jouw werkwijze aansluit bij die van een echte ondernemer, hoe kleiner de kans dat de Belastingdienst jouw werk als dienstverband aanmerkt.
Checklist schijnzelfstandigheid
Er zijn een aantal signalen waaraan je kunt herkennen dat je mogelijk schijnzelfstandig werkt. Denk bijvoorbeeld aan situaties waarin je:
- Vrijwel fulltime voor één opdrachtgever werkt en daardoor afhankelijk bent van die ene inkomstenbron.
- Je werkzaamheden uitvoert op de manier die de opdrachtgever voorschrijft, inclusief vaste werktijden of locatie.
- Zelf geen ondernemersrisico draagt en ook niet investeert in bedrijfsmiddelen.
- Je werk niet kunt laten uitvoeren door iemand anders.
- Volledig onderdeel bent van de organisatie van je opdrachtgever, alsof je een gewone werknemer bent.
Herken je meerdere van deze signalen, dan is het verstandig je positie te heroverwegen. In dat geval kan het nuttig zijn om juridisch of fiscaal advies in te winnen, zodat je niet achteraf wordt aangemerkt als werknemer en je voordelen misloopt.
Veelgestelde vragen
Wanneer ben je schijnzelfstandige?
Dat ben je wanneer je als zzp’er staat ingeschreven, maar werkt onder omstandigheden die horen bij loondienst.
Hoe voorkom je schijnzelfstandigheid?
Door duidelijk te laten zien dat je ondernemer bent: meerdere klanten, eigen middelen en vrijheid in werkuitvoering.
Wat is de boete voor schijnzelfstandigheid?
De Belastingdienst kan naheffingen opleggen en vanaf 2026 ook boetes tot 10% of zelfs 50% bij fraude.
Hoe lang mag je werken voor één opdrachtgever?
Er is geen harde grens, maar langdurig exclusief werken voor één klant vergroot het risico. Veel opdrachtgevers hanteren daarom een termijn van maximaal twee jaar.
